Στο βιβλίο «Φαίδρος» του Πλάτωνα, στο 245c, υπάρχει ένα εξαιρετικά σημαντικό σημείο, στο οποίο μας αποκαλύπτει τον τρόπο λειτουργίας της ψυχής μας.
Ας το δούμε αναλυτικά:
ψυχὴ πᾶσα ἀθάνατος.
Κάθε ψυχή είναι αθάνατη.
τὸ γὰρ ἀεικίνητον ἀθάνατον·
Αυτό το ον που δεν χάνει ποτέ την κίνησή του είναι αθάνατο,
τὸ δ᾽ ἄλλο κινοῦν καὶ ὑπ᾽ ἄλλου κινούμενον,
και αυτό το αθάνατο ον, έχει την δυνατότητα να κινεί κάποιο άλλο σώμα. Όμως ό,τι κινείται από κάποιο άλλο ον,
παῦλαν ἔχον κινήσεως,
κάποια στιγμή θα σταματήσει να κινείται,
παῦλαν ἔχει ζωῆς.
και σαν αποτέλεσμα θα σταματήσει και η ζωή του.
Υπονοεί βεβαίως το υλικό σώμα του ανθρώπου που κινείται από μία άυλη ψυχή, που είναι το αθάνατο ον, η οποία όταν σταματήσει να κινεί το υλικό μας σώμα, αυτό αναπόφευκτα πεθαίνει.
μόνον δὴ τὸ αὑτὸ κινοῦν,
Δηλαδή μόνο αυτό το ον το οποίο κινεί το ίδιο τον εαυτό του,
ἅτε οὐκ ἀπολεῖπον ἑαυτό,
και δεν αποχωρίζεται ποτέ από τον εαυτό του,
οὔποτε λήγει κινούμενον,
ουδέποτε θα πάψει να κινείται.
Αυτός είναι ο ορισμός της ψυχής!
ἀλλὰ καὶ τοῖς ἄλλοις ὅσα κινεῖται τοῦτο πηγὴ καὶ ἀρχὴ κινήσεως.
Αλλά και σχετικά με τα άλλα όντα, αυτά που κινούνται πάντοτε, αποτελούν τα ίδια την αρχή και την πηγή της κίνησης.
[245d] ἀρχὴ δὲ ἀγένητον.
Και αυτή η αρχή της κίνησης προηγείται της γέννησης του σύμπαντος.
ἐξ ἀρχῆς γὰρ ἀνάγκη πᾶν τὸ γιγνόμενον γίγνεσθαι,
Η αρχή της δημιουργίας του σύμπαντος, συνοδεύτηκε από τον νόμο της ανάγκης (ή εντροπίας), ώστε με βάση αυτόν τον νόμο, να γεννιέται αυτό που πρέπει να γεννηθεί.
αὐτὴν δὲ μηδ᾽ ἐξ ἑνός·
Όσον αφορά αυτήν την ίδια την αρχή που δημιούργησε το σύμπαν, αυτή δεν έχει δημιουργηθεί από τίποτα άλλο, παρά από το «πρωταρχικό εν».
εἰ γὰρ ἔκ του ἀρχὴ γίγνοιτο,
Διότι αν κάτι είχε δημιουργηθεί πριν την δημιουργία του σύμπαντος,
οὐκ ἂν ἔτι ἀρχὴ γίγνοιτο.
τότε δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ως δημιούργημα.
ἐπειδὴ δὲ ἀγένητόν ἐστιν, καὶ ἀδιάφθορον αὐτὸ ἀνάγκη εἶναι.
Και ό,τι δεν έχει γεννηθεί από κάτι άλλο, κατά ανάγκη δεν μπορεί ποτέ και να καταστραφεί.
…
ἀθανάτου δὲ πεφασμένου τοῦ ὑφ᾽ ἑαυτοῦ κινουμένου,
Αυτό το ον που καθορίζουμε σαν αθάνατο, είναι πάντοτε αυτό το οποίο κινεί τον εαυτό του,
ψυχῆς οὐσίαν τε καὶ λόγον τοῦτον αὐτόν τις λέγων οὐκ αἰσχυνεῖται.
και δεν θα πρέπει κάποιος να διστάζει να παραδεχτεί ότι η ουσία και η αιτία της ύπαρξης της ψυχής είναι συναφής με την έννοια της αθανασίας.
πᾶν γὰρ σῶμα, ᾧ μὲν ἔξωθεν τὸ κινεῖσθαι, ἄψυχον,
Και βεβαίως, κάθε σώμα το οποίο αποκτά την κίνησή του από κάποια δύναμη που βρίσκεται έξω από αυτό, θα πρέπει να θεωρείται ότι δεν διαθέτει ψυχή,
ᾧ δὲ ἔνδοθεν αὐτῷ ἐξ αὑτοῦ, ἔμψυχον,
ενώ αντίθετα κάθε σώμα το οποίο αποκτά την κίνησή του από εσωτερική δύναμη, θα πρέπει να χαρακτηρίζεται ως έμψυχο.
ὡς ταύτης οὔσης φύσεως ψυχῆς·
Διότι αυτή ακριβώς η συμπεριφορά, χαρακτηρίζει την ουσία της φύσεως της ψυχής.
εἰ δ᾽ ἔστιν τοῦτο οὕτως ἔχον,
Και αν υπάρχει κάποιο ον που λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο,
μὴ ἄλλο τι εἶναι τὸ αὐτὸ ἑαυτὸ [246a] κινοῦν ἢ ψυχήν,
πρέπει να παραδεχτούμε ότι αυτό ακριβώς κινεί τον εαυτό του και ότι αυτό ακριβώς που το κινεί είναι η ψυχή του.
ἐξ ἀνάγκης ἀγένητόν τε καὶ ἀθάνατον ψυχὴ ἂν εἴη.
Σύμφωνα με τους νόμους της Ανάγκης, η ψυχή θα πρέπει να θεωρηθεί ότι αποτελεί ένα ον αγέννητο και αθάνατο.
περὶ μὲν οὖν ἀθανασίας αὐτῆς ἱκανῶς·
Αλλά περί της αθανασίας της ψυχής, έχουμε μιλήσει πλέον επαρκώς.
περὶ δὲ τῆς ἰδέας αὐτῆς ὧδε λεκτέον.
Όσον αφορά όμως τον τρόπο λειτουργίας της ψυχής θα πρέπει τώρα να πούμε ορισμένα πράγματα.
οἷον μέν ἐστι, πάντῃ πάντως θείας εἶναι καὶ μακρᾶς διηγήσεως,
Αυτό λοιπόν το ον που μπορούμε να χαρακτηρίσουμε σαν ψυχή, θα πρέπει να πούμε, ότι με κάθε τρόπο αφορά μία θεία οντότητα και για τον λόγο αυτόν, η συζήτηση που θα κάνουμε θα πάρει μεγάλη έκταση.
ᾧ δὲ ἔοικεν, ἀνθρωπίνης τε καὶ ἐλάττονος·
Όπως είναι φυσικό, θα μιλήσουμε καταρχήν για τις ανθρώπινες ψυχές που βεβαίως αποτελούν θείες ψυχές, αλλά μικρότερης σημασίας από τις ψυχές των ανωτέρων θείων όντων.
ταύτῃ οὖν λέγωμεν.
Για αυτήν λοιπόν την ανθρώπινη ψυχή θα μιλήσουμε τώρα.
ἐοικέτω δὴ συμφύτῳ δυνάμει ὑποπτέρου ζεύγους τε καὶ ἡνιόχου.
Ας παρομοιάσουμε λοιπόν την ψυχή του ανθρώπου, ότι αποτελεί έναν σύμφυτο συνδυασμό δυνάμεων, εκ των οποίων το ένα ζεύγος δυνάμεων διαθέτει φτερά και η τρίτη δύναμη μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ηνίοχος.
Δηλαδή ο ηνίοχος είναι αυτός που καθοδηγεί αυτό το ζεύγος των δυνάμεων.
θεῶν μὲν οὖν ἵπποι τε καὶ ἡνίοχοι πάντες αὐτοί τε ἀγαθοὶ καὶ ἐξ ἀγαθῶν,
Οι ψυχές των θεών διαθέτουν το ζεύγος των ίππων τους και τους ηνιόχους τους, ώστε σαν σύνολο λειτουργούν ως αγαθοί, καθότι προέρχονται από ενάρετα μέλη.
[246b] τὸ δὲ τῶν ἄλλων μέμεικται.
Ενώ αντίθετα οι ίπποι και οι ηνίοχοι των ανθρώπων αποτελούν ανάμιξη καλών και κακών στοιχείων.
καὶ πρῶτον μὲν ἡμῶν ὁ ἄρχων συνωρίδος ἡνιοχεῖ,
Και καταρχήν, αυτός που διοικεί το άρμα της ψυχής μας, ελέγχει τα δύο άλογα κρατώντας τα ηνία τους.
εἶτα τῶν ἵππων ὁ μὲν αὐτῷ καλός τε καὶ ἀγαθὸς καὶ ἐκ τοιούτων,
Κατόπιν σε ό, τι αφορά αυτά τα άλογα, το μεν ένα άλογο είναι καλότροπο και αγαθό και χαρακτηρίζεται από τέτοιου είδους συμπεριφορά,
ὁ δ᾽ ἐξ ἐναντίων τε καὶ ἐναντίος·
το δε άλλο άλογο χαρακτηρίζεται από αντίθετη συμπεριφορά, διότι διέπεται από αντίθετα χαρακτηριστικά, είναι δηλαδή δύστροπο και ατίθασο.
χαλεπὴ δὴ καὶ δύσκολος ἐξ ἀνάγκης ἡ περὶ ἡμᾶς ἡνιόχησις.
Και γι αυτόν τον λόγο ο έλεγχος των ίππων καθίσταται αναγκαστικά δύσκολος και κουραστικός.
πῇ δὴ οὖν θνητόν τε καὶ ἀθάνατον ζῷον ἐκλήθη πειρατέον εἰπεῖν.
Για όλους αυτούς τους λόγους, αυτοί οι ίπποι ονομάστηκαν ο ένας θνητός και άλλος αθάνατος και αυτό είναι που πρέπει να καταλάβουμε.
ψυχὴ πᾶσα παντὸς ἐπιμελεῖται τοῦ ἀψύχου,
Κάθε ψυχή, με κάθε τρόπο ελέγχει ό,τι είναι θνητό,
(δηλαδή το σώμα στο οποίο βρίσκεται ενσαρκωμένη)
πάντα δὲ οὐρανὸν περιπολεῖ,
και έχει την ικανότητα να μπορεί να επισκέπτεται κάθε ουράνιο χώρο.
ἄλλοτ᾽ ἐν ἄλλοις εἴδεσι γιγνομένη.
Αλλά και την ικανότητα να ενσαρκώνεται κάθε φορά και σε διαφορετικό είδος οργανισμού.
τελέα [246c] μὲν οὖν οὖσα καὶ ἐπτερωμένη μετεωροπορεῖ τε καὶ πάντα τὸν κόσμον διοικεῖ,
Όταν η ψυχή βρίσκεται σε κατάσταση τελειότητας, διαθέτει επιπλέον και φτερά, και τότε έχει την ικανότητα να επισκέπτεται όλα τα ουράνια σώματα και να επεμβαίνει στην λειτουργία κάθε οργανωμένου κόσμου.
ἡ δὲ πτεροῤῥυήσασα φέρεται ἕως ἂν στερεοῦ τινος ἀντιλάβηται,
Όταν όμως χάσει τα φτερά της, περιπλανάται μέχρι να καταφέρει να ενσαρκωθεί σε κάποιο στερεό σώμα,
οὗ κατοικισθεῖσα, σῶμα γήϊνον λαβοῦσα,
το οποίο θα χρησιμοποιεί σαν κατοικία της και σε αυτό χρησιμεύει το γήινο σώμα που λαμβάνει.
αὐτὸ αὑτὸ δοκοῦν κινεῖν διὰ τὴν ἐκείνης δύναμιν,
Αυτό το γήινο σώμα, έχει την ικανότητα να κινείται το ίδιο αλλά χρησιμοποιώντας την δυνατότητα κίνησης που έχει η ψυχή του.
ζῷον τὸ σύμπαν ἐκλήθη,
Το σύνολο ψυχής και σώματος, ονομάστηκε ζωικός οργανισμός.
ψυχὴ καὶ σῶμα παγέν,
γιατί παγιώνει την ένωση της ψυχής με το σώμα.
θνητόν τ᾽ ἔσχεν ἐπωνυμίαν·
Αυτό το σύνολο πρέπει να το κατατάξουμε στα θνητά όντα.
ἀθάνατον δὲ οὐδ᾽ ἐξ ἑνὸς λόγου λελογισμένου,
Αν τώρα αναφερθούμε στα αθάνατα όντα, δεν θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι αυτά αποτελούνται από ένα μόνο στοιχείο,
ἀλλὰ πλάττομεν οὔτε ἰδόντες οὔτε ἱκανῶς νοήσαντες [246d] θεόν,
αλλά θα τα συλλάβουμε με την φαντασία μας, διότι ούτε τα έχουμε δει ποτέ, ούτε και μπορούμε να κατανοήσουμε αρκετά καλά την έννοια της θείας υπόστασης.
ἀθάνατόν τι ζῷον, ἔχον μὲν ψυχήν, ἔχον δὲ σῶμα, τὸν ἀεὶ δὲ χρόνον ταῦτα συμπεφυκότα.
Γιατί η θεία υπόσταση πρέπει να θεωρηθεί σαν ένας αθάνατος ζωντανός οργανισμός, ο οποίος διαθέτει αφενός μεν ψυχή, αφετέρου δε διαθέτει και σώμα και αυτά τα δύο συνυπάρχουν αιωνίως…
