Ο Πυθαγόρας θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους Αρχαίους Έλληνες Φιλοσόφους. Δυστυχώς όμως, δεν υπάρχει κανένα κείμενο του που να έχει διασωθεί μέχρι τις ημέρες μας, ώστε να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε επακριβώς την Πυθαγόρεια διδασκαλία.
Ωστόσο, ο Διογένης Λαέρτιος στο βιβλίο του «Βίοι Φιλοσόφων», στο ειδικό κεφάλαιο που έχει αφιερώσει στον Πυθαγόρα μας αποκαλύπτει μία σειρά από παραγγέλματα, τα οποία ήταν υποχρεωμένοι να υιοθετήσουν και να εφαρμόζουν οι μαθητές του.
Ας γνωρίσουμε σήμερα μερικά από αυτά τα παραγγέλματα, στα οποία αντικατοπτρίζεται ένα μέρος της φιλοσοφίας του:
Λέγεται παρεγγυᾶν αὐτὸν ἑκάστοτε τοῖς μαθηταῖς τάδε λέγειν εἰς τὸν οἶκον εἰσιοῦσι,
Λέγεται ότι ο Πυθαγόρας στους εκάστοτε νέους μαθητές του, έδινε τα ακόλουθα παραγγέλματα, όταν εισέρχονταν στην σχολή του.
πῆ παρέβην;
Πότε, πώς και για ποιο λόγο, έκανα κάποια σημαντική παράβαση;
τί δ’ ἔρεξα;
Τι έκανα για να την διορθώσω;
τί μοι δέον οὐκ ἐτελέσθη;
Υπάρχει και κάτι επιπλέον που δεν το έχω κάνει ακόμα;
σφάγιά τε θεοῖς προσφέρειν κωλύειν,
Δεν πρέπει να προσφέρω σφαγιασμένα ζώα στους θεούς.
μόνον δὲ τὸν ἀναίμακτον βωμὸν προσκυνεῖν.
Δεν πρέπει να προσκυνώ το βωμό του θεού ο οποίος περιέχει ίχνη αίματος ζώου.
μηδ’ ὀμνύναι θεούς·
Να μην ορκίζομαι στο όνομα κανενός θεού.
ἀσκεῖν γὰρ αὑτὸν δεῖν ἀξιόπιστον παρέχειν.
Πρέπει να ασκούμαι στις αρετές, ώστε να καταλήξω σε άνθρωπο που γνωρίζει τις αξίες (ώστε να μπορούν να τον εμπιστευτούν).
τούς τε πρεσβυτέρους τιμᾶν,
Να αποδίδω τιμές στους γεροντότερους,
τὸ προηγούμενον τῷ χρόνῳ τιμιώτερον ἡγουμένους·
και ειδικότερα, σε όσους από αυτούς έχουν διάγει έναν έντιμο βίο.
ὡς ἐν κόσμῳ μὲν ἀνατολὴν δύσεως,
Επειδή στον κόσμο υπάρχει η ανατολή και η δύση,
ἐν βίῳ δ’ ἀρχὴν τελευτῆς,
στο βίο του ανθρώπου υπάρχει η γέννηση και ο θάνατος,
ἐν ζωῇ δὲ γένεσιν φθορᾶς.
και σε κάθε άλλη μορφή ζωής υπάρχει η γένεση και η φθορά.
Καθίσταται λοιπόν προφανές, ότι ζούμε σε έναν διπολικό κόσμο που χαρακτηρίζεται από αντίθετες δυνάμεις οι οποίες εφαρμόζονται τόσο στον τρόπο λειτουργίας του Σύμπαντος, όσο και του Ανθρώπου.
καὶ θεοὺς μὲν δαιμόνων προτιμᾶν,
Να τιμούμε περισσότερο τους Θεούς παρά τους Δαίμονες,
ἥρωας δ’ ἀνθρώπων,
όπως επίσης να τιμούμε περισσότερο τους ήρωες παρά τους κοινούς ανθρώπους,
ἀνθρώπων δὲ μάλιστα γονέας.
και μεταξύ των ανθρώπων να τιμούμε περισσότερο τους γονείς μας.
ἀλλήλοις θ’ ὁμιλεῖν, ὡς τοὺς μὲν φίλους ἐχθροὺς μὴ ποιῆσαι,
Να συζητούμε μεταξύ μας με τέτοιον τρόπο, ώστε να μην έχουμε σαν αποτέλεσμα οι φίλοι μας να γίνονται εχθροί,
τοὺς δ’ ἐχθροὺς φίλους ἐργάσασθαι.
αλλά αντίθετα να προσπαθούμε να κάνουμε τους εχθρούς μας φίλους.
ἴδιόν τε μηδὲν ἡγεῖσθαι.
Ποτέ να μην συμπεριφερόμαστε εγωιστικά (δηλαδή να μην τα θέλουμε όλα δικά μας).
νόμῳ βοηθεῖν, ἀνομίᾳ πολεμεῖν·
Να συμπαραστεκόμαστε τους ανθρώπους που είναι νομοταγείς, ενώ πρέπει να αποφεύγουμε την παρανομία.
φυτὸν ἥμερον μήτε φθίνειν μήτε σίνεσθαι,
Καθότι όταν καλλιεργούμε ένα φυτό, (όταν το έχουμε υπό την προστασία μας) δεν συνηθίζουμε ούτε να το καταστρέφουμε, ούτε να του προκαλούμε κάποια βλάβη,
ἀλλὰ μηδὲ ζῷον ὃ μὴ βλάπτει ἀνθρώπους.
όπως επίσης δεν πρέπει να σκοτώνουμε κάποιο ζώο, το οποίο δεν βλάπτει τους ανθρώπους.
αἰδῶ καὶ εὐλάβειαν εἶναι μήτε γέλωτι κατέχεσθαι μήτε σκυθρωπάζειν.
Πρέπει να συμπεριφερόμαστε με συστολή απέναντι στους ανθρώπους και με ευλάβεια απέναντι στους Θεούς και δεν θα έπρεπε ούτε να ξεκαρδιζόμαστε στα γέλια αλλά ούτε και να πέφτουμε σε μελαγχολία.
φεύγειν σαρκῶν πλεονασμόν,
Να αποφεύγουμε τις υπερβολικές σαρκικές απολαύσεις,
ὁδοιπορίης ἄνεσιν καὶ ἐπίτασιν ποιεῖσθαι,
κατά την πορεία του βίου μας, να απολαμβάνουμε και τις ανέσεις αλλά και να μην διστάζουμε να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες.
μνήμην ἀσκεῖν,
Να καλλιεργούμε την μνήμη μας, σχετικά με ό,τι έχει συμβεί (να μην ξεχνάμε τα λάθη μας)
ἐν ὀργῇ μήτε τι λέγειν μήτε πράσσειν,
Όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση εκνευρισμού, δεν πρέπει ούτε να μιλάμε ούτε να συμπεριφερόμαστε βίαια.
μαντικὴν πᾶσαν τιμᾶν,
Με κάθε τρόπο πρέπει να αντιλαμβανόμαστε την αξία της Απολλώνιας Μαντικής Τέχνης,
(Διαλογισμός, όνειρα, χρησμοί κτλ)
ᾠδαῖς χρῆσθαι πρὸς λύραν ὕμνῳ τε θεῶν καὶ ἀνδρῶν ἀγαθῶν εὔλογον χάριν ἔχειν.
και να ψάλουμε με την χρήση λύρας, ύμνους προς τους Θεούς και προς τους ενάρετους ανθρώπους, τους οποίους έχουμε κάθε λόγο να τους ευγνωμονούμε.
τῶν δὲ κυάμων ἀπέχεσθαι διὰ τὸ πνευματώδεις ὄντας μάλιστα μετέχειν τοῦ ψυχικοῦ·
Όσοι ασχολούνται με την Πνευματική τους εξέλιξη, πρέπει κατεξοχήν να φροντίζουν την Ψυχή τους και ως εκ τούτου να μην λαμβάνουν μέρος σε κληρώσεις, που βασίζονται στην τύχη.
Σε αυτό το παράγγελμα, υπάρχει ίσως η πλέον μυστηριακή εντολή που παρέδιδε ο Πυθαγόρας στους μαθητές του, το πολύ γνωστό μέχρι και σήμερα «Κυάμων απέχεσθαι».
Με αυτήν την κωδικοποιημένη εντολή, ο Πυθαγόρας θέλει να επιστήσει την προσοχή των μαθητών του, στο θεμελιώδες θέμα της συνεχούς και ολοκληρωμένης εκπαίδευσής τους.
Είναι γνωστό, ότι στην εποχή της Αρχαίας Ελλάδας, συνήθιζαν να χρησιμοποιούν τα κουκιά, τόσο κατά την διαδικασία της ψηφοφορίας, όσο και κατά την διάρκεια διαφόρων κληρώσεων.
Η κλήρωση όμως είναι ένα θέμα, που βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στην τύχη.
Κατά τον Πυθαγόρα λοιπόν, εφόσον κάποιος θέλει να ονομάζεται ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ και να προχωρήσει στην εξέλιξή του, είναι υποχρεωμένος να φροντίζει την Ψυχή του.
Ένας τέτοιος Πνευματικός Άνθρωπος, δεν είναι δυνατόν να περιμένει να του «πέσει το λαχείο» για να αποκτήσει στην ζωή του υλικά αγαθά, αλλά αντιθέτως θα πρέπει να επιδιώξει την απόκτηση των Πνευματικών αγαθών, τα οποία αποκτούνται δια της παιδείας και της Πνευματικής εξέλιξης, καθότι αυτά και μόνο ωφελούν και τρέφουν την Ψυχή μας.
Υπάρχει όμως και μία δεύτερη πολύ σημαντική παράμετρος.
Για να μπορέσει ένας Άνθρωπος να χωνέψει στο στομάχι του τα κουκιά, που αποτελούν μία φυσική τροφή, έχει ανάγκη από ένα κατάλληλο ένζυμο το οποίο δεν διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι.
Αντίστοιχα και το θέμα της Πνευματικής εξέλιξη της Ψυχής μας, απαιτεί την πρόσληψη μίας ειδικής «Πνευματικής τροφής» η οποία προφανώς δεν μπορεί να αφομοιωθεί από όλους τους Ανθρώπους παρά μόνο από εκείνους που έχουν αποφασίσει ότι πρέπει να ασχοληθούν συστηματικά και να εφαρμόσουν την περίφημη εντολή του Απόλλωνα «ΓΝΩΘΙΣΑΥΤΟΝ».
Αυτό το «Πνευματικό Ενζυμο» λοιπόν είναι απαραίτητο να «ενεργοποιηθεί» μέσα σε κάθε μαθητή και αναζητητή της Αλήθειας, έτσι ώστε να μπορεί να επιτευχθεί η ΖΥΜΩΣΗ ΤΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΩΝ ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΝΟΥ ΜΑΣ, ώστε να μπορούμε κάθε φορά να τις αφομοιώσουμε και να προχωρήσουμε στην πορεία της Πνευματικής μας εξέλιξης.
