Ο Πλάτωνας στο βιβλίο του «Φαίδρος» μεταξύ πολλών άλλων, προσεγγίζει με έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα τρόπο και το θέμα του έρωτα και της φιλίας.
Ας δούμε το χαρακτηριστικό απόσπασμα από το αρχαίο κείμενο:
«Φαίδρος 232d»
καὶ μὲν δὴ τῶν μὲν ἐρώντων πολλοὶ πρότερον τοῦ σώματος ἐπεθύμησαν
…Και όσον αφορά τις ερωτικές σχέσεις των ανθρώπων, πολλοί ξεκίνησαν μια τέτοια σχέση επιθυμώντας τον σαρκικό έρωτα,
ἢ τὸν τρόπον ἔγνωσαν
ή επιθυμώντας να γνωρίσουν τις μεθόδους που χρησιμοποιούν οι εραστές, και έτσι να αποκτήσουν πείρα,
καὶ τῶν ἄλλων οἰκείων ἔμπειροι ἐγένοντο,
σε όλα τα θέματα που είναι σχετικά με τις ερωτικές σχέσεις.
ὥστε ἄδηλον αὐτοῖς εἰ ἔτι τότε βουλήσονται φίλοι εἶναι,
Και σαν συμπέρασμα δεν είναι ξεκάθαρο, για όσους εμπλέκονται σε ερωτικές σχέσεις, εάν θα μπορούσαν να παραμείνουν φίλοι,
ἐπειδὰν τῆς ἐπιθυμίας παύσωνται·
μετά την μείωση της ερωτικής επιθυμίας.
[233a] τοῖς δὲ μὴ ἐρῶσιν,
Και όσον αφορά αυτούς που διατηρούν μόνο αγνές φιλικές σχέσεις,
οἳ καὶ πρότερον ἀλλήλοις φίλοι ὄντες ταῦτα ἔπραξαν,
και αυτοί οι μακρόχρονοι φίλοι, δεν έχουν προχωρήσει στην σύναψη ερωτικών σχέσεων,
οὐκ ἐξ ὧν ἂν εὖ πάθωσι ταῦτα εἰκὸς ἐλάττω τὴν φιλίαν αὐτοῖς ποιῆσαι,
από τις οποίες θα μπορούσαν να αισθάνονται σαρκική ικανοποίηση, είναι φυσικό να αισθάνονται ευτυχείς, διότι αυτές οι σαρκικές επαφές θα μπορούσαν να προκαλέσουν την μείωση των φιλικών αισθημάτων τους.
ἀλλὰ ταῦτα μνημεῖα καταλειφθῆναι τῶν μελλόντων ἔσεσθαι.
Αφήνοντας στο παρελθόν την εμπειρία αυτών των φιλικών σχέσεων, θα είχαν παρασυρθεί στην δίνη των μελλοντικών ερωτικών σχέσεων.
καὶ μὲν δὴ βελτίονί σοι προσήκει γενέσθαι ἐμοὶ πειθομένῳ ἢ ἐραστῇ.
Και βεβαίως Σωκράτη, θα ήταν προτιμότερο αν κατάφερνες να με πείσεις και εμένα για τα φιλικά σου αισθήματα, παρά για τα ερωτικά.
ἐκεῖνοι μὲν γὰρ καὶ παρὰ τὸ βέλτιστον τά τε λεγόμενα καὶ τὰ πραττόμενα ἐπαινοῦσιν,
Εκείνοι λοιπόν που επιδιώκουν τις ερωτικές επαφές, και επαινούν χωρίς να ανταποκρίνεται στην αλήθεια, αυτά που λέει και αυτά που πράττει το άτομο για το οποίο ενδιαφέρονται,
Δηλαδή κολακεύουν κάποιον αποβλέποντας στην ερωτική κατάληξη.
τὰ μὲν δεδιότες μὴ ἀπέχθωνται,
αφενός μεν δεν μπορούν να αποτρέψουν τελικά τις φοβίες που τους διακατέχουν για τις τραγικές συνέπειες των πράξεών τους,
Δηλαδή ότι θα χαλάσουν αυτές οι σχέσεις στο μέλλον.
τὰ δὲ [233b] καὶ αὐτοὶ χεῖρον διὰ τὴν ἐπιθυμίαν γιγνώσκοντες.
αφετέρου δε, αυτοί οι εραστές, βιώνουν τελικά τις χειρότερες συνέπειες των ερωτικών επιθυμιών τους.
τοιαῦτα γὰρ ὁ ἔρως ἐπιδείκνυται·
Διότι σε τέτοιου είδους αποτελέσματα οδηγούνται αναπόφευκτα οι ερωτικές σχέσεις.
δυστυχοῦντας μέν,
Σε ό,τι αφορά αυτούς που μένουν δυστυχισμένοι επειδή τους έχουν εγκαταλείψει οι εραστές τους,
ἃ μὴ λύπην τοῖς ἄλλοις παρέχει,
για να μην μεταδώσουν την λύπη τους και στους γύρω τους,
ἀνιαρὰ ποιεῖ νομίζειν·
υποχρεώνονται να βιώνουν μια πολύ δύσκολη συναισθηματική εμπειρία.
εὐτυχοῦντας δὲ καὶ τὰ μὴ ἡδονῆς ἄξια παρ᾽ ἐκείνων ἐπαίνου ἀναγκάζει τυγχάνειν·
Ενώ αντίθετα αυτοί που δεν εμπλέκονται σε ερωτικές σχέσεις, και διατηρούν μία ζωή πιο ευχάριστη, (σε σχέση με τους άλλους) θεωρούν ότι οι ηδονές από τις ερωτικές σχέσεις, είναι ανάξιες λόγου (υπερεκτιμημένες) και οποιασδήποτε επιδοκιμασίας.
Δηλαδή οι φιλικές σχέσεις μπορούν να διατηρήσουν μια ζωή πιο ευχάριστη, χωρίς μεγάλες απογοητεύσεις, σε σχέση με τις ερωτικές σχέσεις.
ὥστε πολὺ μᾶλλον ἐλεεῖν τοῖς ἐρωμένοις ἢ ζηλοῦν αὐτοὺς προσήκει.
Σαν συμπέρασμα θα ήταν πολύ καλύτερο να αισθανόμαστε συμπόνια για όσους εμπλέκονται σε ερωτικές σχέσεις, παρά να τους ζηλεύουμε.
ἐὰν δέ μοι πείθῃ,
Και αν εμπιστεύεσαι τα λόγια μου,
πρῶτον μὲν οὐ τὴν παροῦσαν ἡδονὴν θεραπεύων συνέσομαί σοι,
καταρχήν θα συμφωνήσω μαζί σου ότι δεν θα έπρεπε ποτέ να ασχοληθώ με τέτοιου είδους ερωτική ηδονή,
ἀλλὰ καὶ [233c] τὴν μέλλουσαν ὠφελίαν ἔσεσθαι,
αλλά είμαι σίγουρος ότι θα αποβεί προς όφελός μου η στάση μου σε αυτό το θέμα.
οὐχ ὑπ᾽ ἔρωτος ἡττώμενος ἀλλ᾽ ἐμαυτοῦ κρατῶν,
Επειδή πιστεύω ότι ποτέ δεν θα επηρεαστώ από τέτοιου είδους ερωτικές ηδονές, αλλά πάντοτε θα διατηρώ ακέραιο τον συναισθηματικό έλεγχο του εαυτού μου,
οὐδὲ διὰ σμικρὰ ἰσχυρὰν ἔχθραν ἀναιρούμενος
και με αυτόν τον τρόπο δεν θα σπαταλιέμαι σε μικροπρέπειες δημιουργώντας αντίστοιχα ισχυρά ερωτικά μίση,
ἀλλὰ διὰ μεγάλα βραδέως ὀλίγην ὀργὴν ποιούμενος,
αλλά θα ασχολούμαι μόνο με σοβαρά θέματα, τα οποία θα επεξεργάζομαι σιγά-σιγά και χωρίς να παρασύρομαι στις οργισμένες αντιπαλότητες, που προκαλούν τα μίση.
τῶν μὲν ἀκουσίων συγγνώμην ἔχων,
Έτσι κατανοώντας και συγχωρώντας κάτι που συμβαίνει χωρίς την δική μας πρόθεση,
τὰ δὲ ἑκούσια πειρώμενος ἀποτρέπειν·
όπως επίσης και ό,τι γίνεται εκ προθέσεως, πρέπει να προσπαθεί κάποιος να το αποβάλει.
ταῦτα γάρ ἐστι φιλίας πολὺν χρόνον ἐσομένης τεκμήρια.
Διότι αυτά είναι τα απαραίτητα στοιχεία που αποτελούν την βάση μιας μακροχρόνιας φιλίας.
Σύμφωνα με τις αντιλήψεις του Πλάτωνα για να επιτύχουμε μία μακροχρόνια φιλία πρέπει να τηρήσουμε δύο βασικές αρχές:
- Σε κάποιο γεγονός που διαπιστώνουμε ότι δεν συμβαίνει εκ προθέσεως, να δίνουμε τόπο στην οργή και να προσπαθούμε να το συγχωρήσουμε, κατανοώντας τον που το προκάλεσε.
- Σε κάποια ενέργεια που διαπιστώνουμε ότι θα γίνει από δική μας πρόθεση, υπάρχει η υποχρέωση και από τις δύο πλευρές να σκεφτούμε πολύ καλά αν δικαιολογούμαστε να προχωρήσουμε σε αυτήν την ενέργεια ή όχι. Και γενικά πάση θυσία πρέπει να προσπαθήσουμε να το αποφύγουμε.
Την ευθύνη της διάλυσης της φιλίας την έχει αυτός που δεν τήρησε αυτούς τους όρους. Αυτός είναι ο χρυσός κανόνας της επίτευξης μιας υγιούς και μακροχρόνιας φιλίας.
