Ας δούμε σήμερα την άποψη του Πλουτάρχου για τον ρόλο που παίζει ένας σωστός παιδαγωγός, όπως αναπτύσσεται στο βιβλίο του «Περί Παίδων αγωγής» κεφ. 6
Τὸ δὲ πάντων μέγιστον καὶ κυριώτατον τῶν εἰρημένων ἔρχομαι φράσων.
…Στην συνέχεια λοιπόν θα εξετάσουμε το σπουδαιότερο και το σημαντικότερο από όσα έχω μέχρι τώρα αναφέρει.
διδασκάλους γὰρ ζητητέον τοῖς τέκνοις, οἳ καὶ τοῖς βίοις εἰσὶν ἀδιάβλητοι καὶ τοῖς τρόποις ἀνεπίληπτοι καὶ ταῖς (C.) ἐμπειρίαις ἄριστοι·
Οι δάσκαλοι τους οποίους θα εμπιστευτούμε την μόρφωση των παιδιών μας, θα πρέπει να είναι αδιάβλητοι στην συμπεριφορά τους και άριστοι στο γνωστικό τους αντικείμενο.
πηγὴ γὰρ καὶ ῥίζα καλοκαγαθίας τὸ νομίμου τυχεῖν παιδείας.
Δεδομένου ότι η κύρια ρίζα, από την οποία πηγάζει η αρετή που θα μεταμορφώσει τα παιδιά μας σε «καλούς και αγαθούς» ανθρώπους, είναι η σωστή παιδεία που θα τους προσφέρουμε.
καὶ καθάπερ τὰς χάρακας οἱ γεωργοὶ τοῖς φυτοῖς παρατιθέασιν,
Όπως ακριβώς λοιπόν, οι γεωργοί, προκειμένου να αναπτυχθεί σωστά ένα φυτό, τοποθετούν δίπλα στον αδύναμο κορμό, ένα στήριγμα,
οὕτως οἱ νόμιμοι τῶν διδασκάλων ἐμμελεῖς τὰς ὑποθήκας καὶ παραινέσεις παραπηγνύουσι τοῖς νέοις,
κατά τον ίδιο τρόπο και οι σωστοί δάσκαλοι θα πρέπει να υποστηρίξουν την αγωγή των νέων, με το σωστό υπόβαθρο γνώσεων και τις σωστές συμβουλές.
ἵν’ ὀρθὰ τούτων βλαστάνῃ τὰ ἤθη.
Κατά αυτόν τον τρόπο, θα καλλιεργηθεί το ήθος τους, με τον ορθό τρόπο που επιθυμούμε.
νῦν δέ τις κἂν καταπτύσειε τῶν πατέρων ἐνίων,
Όπως είναι όμως προφανές, θα μπορούσαμε ακόμα και να φτύσουμε κατάμουτρα μερικούς πατεράδες,
οἵτινες πρὶν δοκιμάσαι τοὺς μέλλοντας διδάσκειν,
οι οποίοι πριν βεβαιωθούν για την ικανότητα των διδασκόντων που αναλαμβάνουν την εκπαίδευση των παιδιών τους,
δι’ ἄγνοιαν, ἔσθ’ ὅτε καὶ δι’ ἀπειρίαν, ἀνθρώποις ἀδοκίμοις καὶ παρασήμοις ἐγχειρίζουσι τοὺς παῖδας.
πολλές φορές είτε από άγνοια είτε από έλλειψη πραγματικού ενδιαφέροντος, παραδίδουν τα παιδιά τους, στα χέρια απαράδεκτων και ανάξιων εκπαιδευτικών.
καὶ οὔπω τοῦτ’ ἐστὶ καταγέλαστον εἰ δι’ ἀπειρίαν (D.) αὐτὸ πράττουσιν, ἐκεῖνο δ’ ἐσχάτως ἄτοπον.
Αυτή η πράξη τους, θα μπορούσε ίσως να δικαιολογηθεί αν το κάνουν από άγνοια, αλλά αυτό που δεν μπορεί με τίποτα να δικαιολογηθεί είναι το εξής:
τὸ ποῖον; ἐνίοτε γὰρ εἰδότες, αἰσθόμενοι δὲ καὶ ἄλλων αὐτοῖς τοῦτο λεγόντων, τὴν ἐνίων τῶν παιδευτῶν ἀπειρίαν ἅμα καὶ μοχθηρίαν,
Ότι πολλές φορές, αν και γνωρίζουν για την ανεπάρκεια των συγκεκριμένων εκπαιδευτικών ή ακόμα και αν κάποιοι γνωστοί τους πληροφορήσουν για το γεγονός αυτό,
ὅμως τούτοις ἐπιτρέπουσι τοὺς παῖδας,
παρόλα αυτά, αυτοί οι πατεράδες, εξακολουθούν να εμπιστεύονται την εκπαίδευση των παιδιών τους σε αυτούς τους εντελώς ακατάλληλους διδασκάλους.
οἱ μὲν ταῖς τῶν ἀρεσκευομένων ἡττώμενοι κολακείαις,
Άλλοι, διότι τους αρέσει να υποκύπτουν στα κολακευτικά λόγια που τους λένε για τα παιδιά τους,
εἰσὶ δ’ οἳ καὶ δεομένοις χαριζόμενοι φίλοις,
κάποιοι άλλοι, διότι μπορεί αισθάνονται υποχρεωμένοι στους φίλους που τους σύστησαν.
παρόμοιον ποιοῦντες ὥσπερ ἂν εἴ τις τῷ σώματι κάμνων τὸν σὺν ἐπιστήμῃ δυνηθέντ’ ἂν σῶσαι παραλιπών,
Η συμπεριφορά αυτή μοιάζει με την τακτική κάποιων ασθενών που παρακάμπτουν την γνώμη των γιατρών,
φίλῳ χαριζόμενος τὸν δι’ ἀπειρίαν ἀπολέσαντ’ ἂν αὐτὸν προέλοιτο,
για να ακολουθήσουν την συμβουλή κάποιου φίλου τους, η οποία όμως θα μπορούσε να έχει ολέθρια αποτελέσματα ως προς το θέμα της υγείας τους.
ἢ ναύκληρον τὸν ἄριστον ἀφεὶς τὸν (E.) χείριστον δοκιμάσειε φίλου δεηθέντος.
Ή με την τακτική κάποιων άλλων ανθρώπων, που επειδή τους το ζήτησε κάποιος φίλος τους, για να τον ευχαριστήσουν, αφήνουν έναν άριστο κυβερνήτη που έχει αναλάβει το πλοίο τους και προσλαμβάνουν κάποιον άλλον τελείως ανεπαρκή.
Ζεῦ καὶ θεοὶ πάντες, πατήρ τις καλούμενος πλείω λόγον τῆς τῶν δεομένων ποιεῖται χάριτος ἢ τῆς τῶν τέκνων παιδεύσεως;
Σας ρωτάω όμως, στο όνομα του Δία και όλων των Θεών, θα δικαιούταν κάποιος να λέγεται πατέρας, αν τον ενδιαφέρει περισσότερο να κάνει τα χατίρια των φίλων του, από το να ασχοληθεί σοβαρά με την μόρφωση των παιδιών του;
εἶτ’ οὐκ εἰκότα πολλάκις Σωκράτης ἐκεῖνος ὁ παλαιὸς ἔλεγεν, ὅτι εἴπερ ἄρα δυνατὸν ἦν, ἀναβάντα ἐπὶ τὸ μετεωρότατον τῆς πόλεως ἀνακραγεῖν μέρος
Δεν είχε λοιπόν απόλυτο δίκιο ο Σωκράτης, όταν έλεγε ότι αν μπορούσε θα ανέβαινε στο ψηλότερο σημείο της πόλης και θα φώναζε με όλη την δύναμη της φωνής του:
“ὦ ἄνθρωποι, ποῖ φέρεσθε, οἵτινες χρημάτων μὲν κτήσεως πέρι πᾶσαν ποιεῖσθε σπουδήν, τῶν δ’ υἱέων, οἷς ταῦτα καταλείψετε, μικρὰ φροντίζετε;”
« Ω άνθρωποι, συνειδητοποιείται τι κάνετε, με το εξαντλείτε όλο σας το ενδιαφέρον στο να αποκτήσετε όσο γίνεται περισσότερα χρήματα, ενώ για τα παιδιά σας, που θα τους αφήσετε αυτά τα χρήματα, δεν ασχολείστε καθόλου μαζί τους;»
τούτοις δ’ ἂν ἔγωγε προσθείην ὅτι οἱ τοιοῦτοι πατέρες παραπλήσιον ποιοῦσιν,
Σε αυτά τα λόγια του Σωκράτη, θα μπορούσα να προσθέσω και εγώ, ότι οι πατεράδες που συμπεριφέρονται κατά αυτόν τον τρόπο,
οἷον εἴ τις τοῦ μὲν ὑποδήματος (F.) φροντίζοι, τοῦ δὲ ποδὸς ὀλιγώρως ἔχοι.
είναι σαν να φροντίζουν και να περιποιούνται πάρα πολύ τα παπούτσια τους, ενώ να αδιαφορούν πλήρως για τα ίδια τους τα πόδια.
πολλοὶ δ’ εἰς τοσοῦτο τῶν πατέρων προβαίνουσι φιλαργυρίας ἅμα καὶ μισοτεκνίας,
Υπάρχουν επίσης πολλοί πατεράδες που φτάνουν σε τέτοιο σημείο αγάπης για τα χρήματα και αντίστοιχα σε τέτοιο επίπεδο μίσους για τα παιδιά τους,
ὥσθ’ ἵνα μὴ πλείονα μισθὸν τελέσειαν, ἀνθρώπους τοῦ μηδενὸς τιμίους αἱροῦνται τοῖς τέκνοις παιδευτάς, εὔωνον ἀμαθίαν διώκοντες.
ώστε παρόλο που έχουν χρήματα, να επιλέγουν για τα παιδιά τους, δασκάλους που δεν θα τους ζητήσουν πολλά χρήματα, και που αντίστοιχα δεν πρόκειται να δώσουν καμμία ουσιαστική γνώση στα παιδιά τους, καταδικάζοντάς τα σε αμάθεια.
ᾗ καὶ ᾿Αρίστιππος οὐκ ἀκόμψως ἀλλὰ καὶ πάνυ ἀστείως ἐπέσκωψε τῷ λόγῳ πατέρα νοῦ καὶ φρενῶν κενόν.
Έτσι και ο Αρίστιππος, με εξαιρετικά ωραίο τρόπο, έδωσε μία πολύ έξυπνη απάντηση σε κάποιον ανόητο και άφρονα πατέρα που εμπιστεύτηκε το παιδί του σε έναν τέτοιο άχρηστο δάσκαλο.
ἐρωτήσαντος γάρ τινος αὐτὸν πόσον αἰτοίη μισθὸν ὑπὲρ τῆς τοῦ τέκνου παιδεύσεως, “χιλίας” ἔφησε “δραχμάς.”
Όταν δηλαδή τον ρώτησε πόσα χρήματα θα ζητούσε για να αναλάβει την εκπαίδευση του παιδιού του, εκείνος του απάντησε «Χίλιες δραχμές».
τοῦ δ’ “῾Ηράκλεις” εἰπόντος, “ὡς ὑπέρπολυ τὸ αἴτημα· 5.(A.) δύναμαι γὰρ ἀνδράποδον χιλίων πρίασθαι ,”
Αυτός ο πατέρας τότε του απάντησε: «Μα τον Ηρακλή, είναι υπερβολική η αμοιβή που ζητάς. Με τόσα χρήματα θα μπορούσα να αγοράσω έναν δούλο»
“τοιγαροῦν” εἶπε “δύο ἕξεις ἀνδράποδα, καὶ τὸν υἱὸν καὶ ὃν ἂν πρίῃ.”
Και ο Αρίστιππος που απάντησε: «Τότε λοιπόν, θα έχεις δύο δούλους. Και τον γιο σου και αυτόν που θα αγοράσεις!»
τὸ δ’ ὅλον πῶς οὐκ ἄτοπον τῇ μὲν δεξιᾷ συνεθίζειν τὰ παιδία δέχεσθαι τὰς τροφάς, κἂν εἰ προτείνειε τὴν ἀριστεράν, ἐπιτιμᾶν, μηδεμίαν δὲ ποιεῖσθαι πρόνοιαν τοῦ λόγων ἐπιδεξίων καὶ νομίμων ἀκούειν;
Σαν τελικό συμπέρασμα, ας αναρωτηθούμε πώς είναι δυνατόν, όταν τα παιδιά μας πιάνουν στο τραπέζι τις τροφές με το αριστερό τους χέρι να τους κάνουμε παρατήρηση, αλλά να μην λαμβάνουμε απολύτως καμμία πρόνοια για την περίπτωση που δέχονται εντελώς ακατάλληλες ή ακόμα και λανθασμένες γνώσεις στη ζωή τους;
