Οι 5 διαφορές Έρωτα και Αντέρωτα

Ο Πρόκλος είναι ο τελευταίος μεγάλος Φιλόσοφος που σφράγισε το τέλος της αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας.

Στα σχόλια που έχει γράψει για τον «Πρώτο Αλκιβιάδη» του Πλάτωνα, αναφέρεται σε πέντε βασικά συμπεράσματα που χαρακτηρίζουν τις διαφορετικές ερωτικές συμπεριφορές των ανθρώπων.

Σύμφωνα με την διδασκαλία της αρχαίας Ελλάδας, υπάρχουν δυο τελείως διαφορετικά είδη έρωτα που αφορούν την εξελικτική μας πορεία μέσα στο μεγάλο ταξίδι της ζωής.

Ο κατώτερος ή πάνδημος έρωτας που χαρακτηρίζεται από την απόλυτη προσκόλλησή μας στον υλικό κόσμο, ο οποίος φιλοσοφικά ονομάζεται και αντέρωτας.
Ο ανώτερος ή θεϊκός έρωτας που χαρακτηρίζεται από την ολοένα και περισσότερο απελευθέρωσή μας από τα δεσμά των υλικών απολαύσεων και την σταδιακή ενασχόλησή μας με τον πνευματικό κόσμο των φιλοσοφικών αξιών.

Στο αρχαίο κείμενο που ακολουθεί επιχειρείται μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ανάλυση, αυτών των δύο μορφών έρωτα και του τρόπου που προσεγγίζονται από την ανθρωπότητα, διά μέσου των αιώνων.

Ας παρακολουθήσουμε το άκρως διαφωτιστικό αρχαίο κείμενο:

ὁ μὲν γὰρ χείρων ὁμολογεῖ τῶν παιδικῶν ὑπάρχειν καὶ δεῖσθαί φησιν αὐτῶν,
Πρώτο συμπέρασμα: Ο κατώτερος εραστής (στην περίπτωση του Πάνδημου έρωτα) παραδέχεται την κυριαρχία του αγαπημένου του και θεωρεί ότι έχει την απόλυτη ανάγκη.

ὁ δὲ αὐτάρκης ἐστὶ καὶ δυνάμεως πλήρης καὶ μετάδοσιν ἐπαγγέλλεται τῶν οἰκείων άγαθῶν εἰς τὰς τῶν ἐρωμένων ψυχὰς.

(ενώ ο εραστής που βρίσκεται κάτω από την επήρεια του Θεϊκού έρωτα) είναι αυτάρκης, διότι διατηρεί ακέραιη την δύναμη (του αυτοελέγχου) και επιδιώκει την μετάδοση των αγαθών του στην ψυχή κάθε γνωστού ανθρώπου που βρίσκεται σε αντίστοιχο εξελικτικό επίπεδο.

δεύτερον τοίνυν ὁ μὲν ἔνθεος ἐραστὴς ἐκ σπαργάνων τὸν ἐρώμενον ἐπισκοπεῖ καὶ μετὰ τὴν λήξιν τῆς ὥρας πρόσεισιν αὐτῶ τῶν σωματικῶν παυσαμένω θορύβων.
Δεύτερο συμπέρασμα: Ο ένθεος εραστής, παρακολουθεί τον αγαπημένο του από τα σπάργανα ήδη και μετά το τέλος της πρώτης νιότης τον πλησιάζει, όταν η σωματική αναστάτωση έχει πάψει.

Οὐ γὰρ ἐστι τοῦ σώματος έραστὴς ἀλλὰ τῆς ψυχῆς τοῦ δὲ σώματος παυσαμένου τῆς ἄνθης τὸ τῆς ψυχῆς ἀναλάμπει κάλλος.

Διότι δεν είναι με το σώμα ερωτευμένος αλλά με την ψυχή και γνωρίζει ότι όταν τελειώνει η άνθηση του σώματος, ότι τότε λάμπει η ωραιότητα της ψυχής.

ὁ δὲ γε πάνδημος ὥσπερ ὀπώρας ὀρέγεται τῆς ἀκμῆς τοῦ ἐρωμένου,

Βεβαίως στην περίπτωση του πάνδημου έρωτα, ο κατώτερος εραστής, εξακολουθεί να αναπολεί την εποχή της νιότης του αγαπημένου του, όπως ορέγεται τον ώριμο καρπό στην εποχή του.

καὶ οὔτε πρότερον οὔθ’ ὕστερον αὐτὸν περιεργάζεται, ἀλλ’ ἅμα τῆ ὥρα παυσαμένη καὶ τῶν παιδικῶν ἀπαλλάττεται καὶ πέπονθε τὸ είκὸς ταῖς οίκείας ἀρχαῖς.

Και όταν παρέλθει η εποχή της νιότης του, δεν ασχολείται πλέον με τον αγαπημένο του, ούτε ως προς το παρελθόν του, ούτε για τα μελλοντικά του σχέδια, διότι χάνει το ερωτικό του ενδιαφέρον και παθαίνει ό,τι είναι λογικό σε τέτοιες καταστάσεις.

τοῦ σώματος γὰρ ὤν ἐραστὴς τῆ τοῦ φαινομένου κάλλους ἀκμῆ παραμετρεῖ τὸν ἔρωτα.

Διότι, επειδή ο κατώτερος εραστής εξακολουθεί να θεωρεί, ότι ο έρωτας προκαλείται από το πόσο όμορφη είναι η σωματική εμφάνιση, συνεχίζει να ερωτεύεται σώματα και να μετράει τον έρωτα με την ακμή της σωματικής ομορφιάς.

Τὸ τρίτον τοίνυν ὁ μὲν μόνιμός ἐστι καὶ ἀεὶ ὁ αὐτὸς ἅτε δὴ μονίμω πράγματι συντακείς, ὁ δὲ εὐμετάβολος, καὶ παρὼν μὲν φορτικός, ὀξύρροπος δὲ καὶ ῥαδίως ἀπολείπων τὰ παιδικά.
Τρίτο συμπέρασμα: Ο ένθεος εραστής παραμένει αμετακίνητος στο ερωτικό του φιλοσοφικό ενδιαφέρον, το οποίο αποτελεί μία μόνιμη και σταθερή αξία, ενώ ο πάνδημος εραστής είναι ερωτικά ευμετάβλητος, έτσι που η παρουσία του γίνεται ενοχλητική, διότι εγκαταλείπει εύκολα τον αγαπημένο του και κινείται προκλητικά (προς την ανεύρεση του επόμενου.)

Διὰ γὰρ τὴν περὶ τὸ ἔνυλον φιλίαν ὁμοιούμενος τῶ ἐραστῶ γίνεται δήπου καὶ αὐτὸς ἄστατος καὶ ῥαδίως μεταβάλλων τὴν πρὸς τὰ παιδικὰ συνήθειαν.

Δηλαδή η αγάπη του πάνδημου εραστή για οτιδήποτε σχετίζεται με τον υλικό κόσμο που συνεχώς μεταβάλλεται, τον εξομοιώνει με το αντικείμενο του έρωτά του, με αποτέλεσμα να γίνεται και ο ίδιος ιδιόρρυθμος και να αλλάζει εύκολα τον τρόπο που πλησιάζει τον αγαπημένο του.

Τέταρτον στοιχεῖον τῆς τῶν ἀνδρῶν λεγέσθω διαφορᾶς, ὅτι μὲν καὶ παρὼν τῶ έρωμένω κεχώρισται αὐτοῦ τρόπον τινά, μήτε ἁπτόμενος αύτοῦ μήτε προσομιλῶν μήθ’ ὅλως διαλεγόμενος, ὅταν μὴ καιρὸς ἦ τῆς ψυχικῆς ὠφελείας,
Τέταρτο συμπέρασμα: Πρέπει να πούμε ότι είναι σημαντική η διαφορά της επιρροής των ανθρώπων που εφαρμόζουν αυτούς τους δύο αντίθετους έρωτες.

Ο ένθεος εραστής, ακόμα και όταν είναι μαζί με ένα αγαπημένο του πρόσωπο, εμφανίζεται να είναι κατά κάποιο τρόπο χωρισμένος από αυτόν, χωρίς να τον αγγίζει, χωρίς να τον πλησιάζει, χωρίς να του μιλάει όταν θεωρεί ότι η στιγμή δεν προσφέρεται για την ωφέλεια της ψυχής του.

ὁ δὲ ταῖς αἰσθήσεσιν αύτῶ φιλεῖ συνάπτεσθαι καὶ δι’ ὄχλου γίνεται ποικιλλόμενος καὶ παντοδαπὰς ἀφορμὰς τῶν πρὸς αυτῶν λόγων ἐπινοῶν.

Αντιθέτως ο πάνδημος εραστής, εμφανίζεται να του αρέσουν οι σαρκικές επαφές, διότι με αυτόν τον τρόπο ικανοποιούνται οι αισθήσεις του, με αποτέλεσμα πολλές φορές να καταντάει ενοχλητικός. Επίσης αλλάζει πολύ εύκολα τις εκδηλώσεις του και επινοεί κάθε λογής προφάσεις για να δικαιολογήσει την συμπεριφορά του.

Πέμπτον ἀπ’ αὐτῶν τῶν ῥημάτων λάβοις ἄν τὸ τὸν μὲν θεῖον ἐραστὴν ἕνα λέγεσθαι καὶ πρῶτον καὶ μόνον ἅτε οἰκοῖον ὄντα τῶ ἑνὶ καὶ τῶ ἀγαθῶ καὶ πρὸς τὸ ἁπλοῦν καὶ ἑνοειδὲς παράδειγμα τῶν καλῶν ἀνατεινόμενον,
Πέμπτο συμπέρασμα: Ακόμα και από τον γενικότερο τρόπο συμπεριφοράς ενός ανθρώπου, θα μπορούσε κανείς να καταλάβει ότι ο θεϊκός εραστής χαρακτηρίζεται ένας και μοναδικός, καθώς πλησιάζει προς το Ένα και το Αγαθόν που αποτελούν χαρακτηριστικά του θεού, όπως επίσης και ότι ο τρόπος ζωής του τείνει προς την απλότητα ώστε να αποτελεί το υπόδειγμα της πραγματικής ομορφιάς.

τὸν δὲ φορτικὸν πολὺν καὶ εἰκῆ συμπεφορημένων

Ενώ αντίθετα ο πάνδημος εραστής χαρακτηρίζεται ως φορτικός, διότι πλησιάζει σε έναν πληθωρικό τρόπο ζωής που περιλαμβάνει κάθε είδους συμπεριφορές.τα