Σήμερα θα αναφερθούμε στο θέμα της αντιμετώπισης της οργής και τον τρόπο που πρέπει να ακολουθούμε, σύμφωνα με τις αντιλήψεις των μεγάλων φιλοσόφων της αρχαίας Ελλάδας όταν έχει «ανέβει το αίμα» στο κεφάλι μας.
Ο Πλούταρχος είναι αυτός που μέσα από τα βάθη των αιώνων μας αποκαλύπτει την τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιδράμε όταν είμαστε οργισμένοι και σε κατάσταση «εκτός εαυτού» αν θέλουμε να θεωρούμαστε πολιτισμένοι άνθρωποι και βρισκόμαστε στην διαδικασία της προσωπικής μας εξέλιξης.
Η περικοπή που θα αναλύσουμε, προέρχεται από το βιβλίο του Πλουτάρχου «Περί παίδων αγωγής» κεφάλαιο 10C και ρίχνει άπλετο φως στην ειδοποιό διαφορά από την οποία ξεχωρίζει η γενικότερη συμπεριφορά ενός φιλοσόφου, από έναν κοινό άνθρωπο, που δεν έχει καταφέρει ακόμα να προχωρήσει ικανοποιητικά στην εξελικτική του πορεία…
…Τό γε μὴν ἀόργητον ἀνδρός ἐστι σοφοῦ.
…Ένα από τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν έναν σοφό άνθρωπο είναι και η έλλειψη οργής.
Σωκράτης μὲν γάρ, λακτίσαντος αὐτὸν νεανίσκου θρασέος μάλα καὶ βδελυροῦ,
Κάποτε ένας θρασύτατος και κακομαθημένος νεαρός κλώτσησε τον Σωκράτη.
τοὺς ἀμφ’ αὑτὸν ὁρῶν ἀγανακτοῦντας καὶ σφαδᾴζοντας ὡς καὶ διώκειν αὐτὸν ἐθέλειν,
Ο Σωκράτης όμως, βλέποντας τους παραβρισκόμενους να αγανακτούν για αυτήν την πράξη και να θέλουν να τον καταδιώξουν τον νεαρό,
“ἆρ’,” ἔφησε, “καὶ εἴ μ’ ὄνος ἐλάκτισεν, ἀντιλακτίσαι τοῦτον ἠξιώσατ’ ἄν;”
τους είπε τα εξής: «Επειδή με κλώτσησε ένα γαϊδούρι, θέλετε να του ανταποδώσω την κλοτσιά;»
᾿Αριστοφάνους δέ, ὅτε τὰς Νεφέλας ἐξέφερε,
Όταν πάλι, κάποτε ο Αριστοφάνης έδινε στο θέατρο την παράστασή του «Νεφέλες» (στην οποία ως γνωστόν σατιρίζεται και αμφισβητείται η σοφία και οι ικανότητες του Σωκράτη)
παντοίως πᾶσαν ὕβριν αὐτοῦ κατασκεδαννύντος,
και κατηγορούσε τον Σωκράτη χρησιμοποιώντας με κάθε είδους προσβολή,
καί τινος τῶν παρόντων “κᾆτα τοιαῦτ’ ἀνακωμῳδοῦντος οὐκ ἀγανακτεῖς” εἰπόντος “ὦ Σώκρατες;”
κάποιος από τους θεατές τον ρώτησε: «Δεν αγανακτείς Σωκράτη με όλη αυτή την σάτιρα εναντίον σου;»
“μὰ Δί’ οὐκ ἔγωγ’,” ἔφησεν· “ὡς γὰρ ἐν συμποσίῳ μεγάλῳ τῷ θεάτρῳ σκώπτομαι.”
Και ο Σωκράτης του απάντησε: «Μα τον Δία, όχι! Αφού με σατιρίζουν μέσα στον χώρο του θεάτρου, είναι σαν να αποτελώ το αντικείμενο έρευνας ενός μεγάλου συμποσίου»
ἀδελφὰ τούτοις καὶ σύζυγα φανήσονται πεποιηκότες ᾿Αρχύτας ὁ Ταραντῖνος καὶ Πλάτων.
Κατά ανάλογο τρόπο με τον Σωκράτη, φαίνεται να έχουν αντιδράσει και ο Αρχύτας ο Ταραντίνος και ο Πλάτωνας.
ὁ μὲν γὰρ ἐπανελθὼν ἀπὸ τοῦ πολέμου (στρατηγῶν δ’ ἐτύγχανε) γῆν καταλαβὼν κεχερσωμένην,
Ο μεν Αρχύτας, όταν επέστρεψε από τον πόλεμο, (ήταν στρατηγός) βρήκε ένα χωράφι, το οποίο είχε μείνει χέρσο.
τὸν ἐπίτροπον καλέσας αὐτῆς “ᾤμωξας ἄν,” ἔφησεν, “εἰ μὴ λίαν ὠργιζόμην.”
Κάλεσε λοιπόν τον επιστάτη και του είπε: «Θα υπέφερες πραγματικά, αν δεν ήμουν τόσο πολύ οργισμένος μαζί σου»
Πλάτων δὲ δούλῳ λίχνῳ καὶ βδελυρῷ θυμωθείς,
Ο Πλάτωνας πάλι, θύμωσε κάποτε πάρα πολύ με κάποιον ανάξιο δούλο.
τὸν τῆς ἀδελφῆς υἱὸν Σπεύσιππον καλέσας “τοῦτον,” ἔφησεν ἀπελθών, “κρότησον· ἐγὼ γὰρ πάνυ θυμοῦμαι.”
Κάλεσε λοιπόν τον γιο της αδελφής του, τον Σπεύσιππο και του είπε: «Τιμώρισέ τον εσύ, γιατί εγώ είμαι πολύ θυμωμένος».
χαλεπὰ δὲ ταῦτα καὶ δυσμίμητα φαίη τις ἄν.
Βεβαίως, θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτές τις συμπεριφορές, είναι πολύ δύσκολο να τα μιμηθούμε εμείς οι κοινοί άνθρωποι.
οἶδα κἀγώ.
Αυτό είναι κάτι που το γνωρίζω και εγώ (ο Πλούταρχος) πολύ καλά.
πειρατέον οὖν εἰς ὅσον οἷόν τ’ ἐστὶ τούτοις παραδείγμασι χρωμένους τὸ πολὺ τῆς ἀκρατοῦς καὶ μαινομένης ὑφαιρεῖν ὀργῆς·
Θα πρέπει όμως να προσπαθούμε, έχοντας σαν πρότυπο αυτά τα παραδείγματα των μεγάλων ανδρών, τουλάχιστον να μειώνουμε το μέγεθος της ασυγκράτητης και ανεξέλεγκτης οργής μας.
οὐδὲ γὰρ ἐς τἄλλα ἐνάμιλλοι ταῖς ἐκείνων ἐσμὲν οὔτ’ ἐμπειρίαις οὔτε καλοκαγαθίαις.
Άλλωστε ούτε ως προς τις υπόλοιπες αρετές τους, είμαστε εφάμιλλοι με αυτούς, ούτε και ως προς τις γνώσεις τους.
ἀλλ’ οὐδὲν ἧττον ἐκείνων, ὥσπερ θεῶν ἱεροφάνται καὶ δᾳδοῦχοι τῆς σοφίας ὄντες,
Θα πρέπει όμως ακολουθώντας το παράδειγμά τους, να συμπεριφερθούμε και εμείς σαν ιεροφάντες των θεών ή σαν δαδούχοι της σοφίας,
ὅσαπέρ ἐστιν ἐν δυνατῷ, ταῦτα μιμεῖσθαι καὶ περικνίζειν ἐπιχειροῦμεν.
και να προσπαθούμε, όσο το επιτρέπουν οι δυνάμεις μας να τους μιμηθούμε και έστω να «ψηλαφίσουμε» την συμπεριφορά τους.
Τὸ τοίνυν τῆς γλώττης κρατεῖν
Η ικανότητα λοιπόν να μπορούμε να ελέγχουμε την γλώσσα μας, (δηλαδή τα λόγια που εκστομίζουμε όταν είμαστε οργισμένοι)
εἴ τις μικρὸν καὶ φαῦλον ὑπείληφε,
αν κάποιος θεωρήσει ότι πρόκειται ένα θέμα μικρής και ασήμαντης σημασίας,
πλεῖστον διαμαρτάνει τῆς ἀληθείας.
κάνει ένα σοβαρότατο λάθος, ως προς την κατανόηση της αλήθειας.
σοφὸν γὰρ εὔκαιρος σιγὴ καὶ παντὸς λόγου κρεῖττον.
ΤΟ ΝΑ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΡΑΤΑΜΕ ΤΟ ΣΤΟΜΑ ΜΑΣ ΚΛΕΙΣΤΟ, ΟΤΑΝ ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΡΓΙΣΜΕΝΟΙ, ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΟΦΙΑ, ΑΝΩΤΕΡΗ ΑΠΟ Ο,ΤΙΔΗΠΟΤΕ ΑΛΛΟ!
καὶ διὰ τοῦτό μοι δοκεῖ τὰς μυστηριώδεις τελετὰς οἱ παλαιοὶ κατέδειξαν,
Αυτός είναι και ο λόγος που οι πρόγονοί μας θέσπισαν τον θεσμό των μυστηριακών τελετών,
ἵν’ ἐν ταύταις σιωπᾶν ἐθισθέντες ἐπὶ τὴν τῶν ἀνθρωπίνων μυστηρίων πίστιν τὸν ἀπὸ τῶν θείων μεταφέρωμεν φόβον.
για να εκπαιδευτούμε σε αυτές στο θέμα της σιωπής και κατ’ επέκταση να μεταφέρουμε αυτήν την θεϊκή συνήθεια και στις ανθρώπινες συναναστροφές μας.
καὶ γὰρ αὖ σιωπήσας μὲν οὐδεὶς μετενόησε,
Άλλωστε, κανένας άνθρωπος που κατάφερε να παραμείνει σιωπηλός δεν το μετάνιωσε,
λαλήσαντες δὲ παμπληθεῖς.
αντιθέτως, υπάρχουν πάρα μα πάρα πολλοί άνθρωποι που εξέφρασαν την οργή τους και στο τέλος το μετάνιωσαν.
καὶ τὸ μὲν σιγηθὲν ἐξειπεῖν ῥᾴδιον,
Τέλος, ό,τι έχει αποσιωπηθεί, είναι πολύ εύκολο, ανά πάσα στιγμή να ειπωθεί.
τὸ δὲ ῥηθὲν ἀναλαβεῖν ἀδύνατον.
Ό,τι όμως έχει ειπωθεί, είναι αδύνατον να το ανακαλέσουμε.
μυρίους δ’ ἔγωγ’ οἶδ’ ἀκούσας ταῖς μεγίσταις συμφοραῖς περιπεσόντας διὰ τὴν 11.(A.) τῆς γλώττης ἀκρασίαν.
Εγώ προσωπικά, (ο Πλούταρχος) έχω ακούσει για πάρα πολλές περιπτώσεις ανθρώπων, που εξαιτίας της αδυναμίας τους να ελέγξουν την οργή τους και να μην μιλήσουν, προκάλεσαν μεγάλες συμφορές.
