Ο Αριστοτέλης στο βιβλίο του «Περί Ψυχής» αναφέρεται σε ένα θέμα που σήμερα σε πολύ μεγάλο βαθμό παραμένει άγνωστο, παρόλο που το ενδιαφέρον που παρουσιάζει είναι τεράστιο, καθώς θα μπορούσε να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τις μυστικές λειτουργίες της ψυχής μας.
Ας εξετάσουμε το αρχαίο κείμενο:
[405a31] Ἐπισκεπτέον δὲ πρῶτον μὲν περὶ κινήσεως·
Θα εξετάσουμε τώρα το πώς συνδέεται η ψυχή μας, με το θέμα της κίνησης.
ἴσως γὰρ οὐ μόνον ψεῦδός ἐστι τὸ τὴν οὐσίαν αὐτῆς τοιαύτην εἶναι
Πιθανώς να μην πρέπει να θεωρήσουμε λανθασμένη την άποψη ότι μέσα στην ψυχή μας ενυπάρχει η δυνατότητα να κινείται με πολλούς τρόπους.
οἵαν [406a] φασὶν οἱ λέγοντες ψυχὴν εἶναι τὸ κινοῦν ἑαυτὸ ἢ δυνάμενον κινεῖν,
Για παράδειγμα πολλοί υποστηρίζουν την άποψη, ότι η ψυχή μας μπορεί να κινεί τον εαυτό της, αλλά μπορεί επίσης να κινεί και κάτι άλλο που είναι ακίνητο, το οποίο όμως έχει την δυνατότητα να κινηθεί.
ἀλλ’ ἕν τι τῶν ἀδυνάτων τὸ ὑπάρχειν αὐτῇ κίνησιν.
Ίσως όμως τελικά, αυτές οι δύο εκφράσεις της κίνησης να μην μπορούν να διαχωριστούν.
ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἀναγκαῖον τὸ κινοῦν καὶ αὐτὸ κινεῖσθαι, πρότερον εἴρηται.
Αν και έχει ήδη ειπωθεί προηγουμένως, ότι δεν είναι απαραίτητο αυτό που κινεί κάποιο άλλο σώμα, να κινείται υποχρεωτικά και το ίδιο.
διχῶς δὲ κινουμένου παντός
Γνωρίζουμε λοιπόν ότι υπάρχουν δύο δυνατότητες κίνησης, τις οποίες οφείλουν να ακολουθούν όλα τα σώματα.
-ἢ γὰρ καθ’ ἕτερον
Ένα σώμα μπορεί να κινείται από κάποιο άλλο.
ἢ καθ’ αὑτό·
Ένα σώμα μπορεί να κινείται από τον ίδιο του τον εαυτό.
καθ’ ἕτερον δὲ λέγομεν
Θα μπορούσαμε όμως να ισχυριστούμε, ότι υπάρχει και μία τρίτη ενδιάμεση περίπτωση κίνησης:
ὅσα κινεῖται τῷ ἐν κινουμένῳ εἶναι,
Όταν αυτό το σώμα που κινείται από τον ίδιο του τον εαυτό, βρίσκεται μέσα σε αυτό που κινείται από κάποιο άλλο!
οἷον πλωτῆρες·
Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε το εξής παράδειγμα:
Ένα πλοίο δεν μπορεί να κινηθεί από μόνο του, παρά μόνο αν διαθέτει πλωτήρες, οι οποίοι θα του δώσουν την δυνατότητα της κίνησης.
οὐ γὰρ ὁμοίως κινοῦνται τῷ πλοίῳ·
Επομένως θα πρέπει να κατανοήσουμε, ότι όταν ένα πλοίο κινείται, το γεγονός αυτό οφείλεται στον συνδυασμό αυτών των δύο ανόμοιων μορφών κίνησης.
τὸ μὲν γὰρ καθ’ αὑτὸ κινεῖται,
Διότι ένα πλοίο από μόνο του μπορεί να αποκτήσει την δυνατότητα της κίνησης,
οἱ δὲ τῷ ἐν κινουμένῳ εἶναι
παρά μόνο στην περίπτωση που είναι εφοδιασμένο με τους πλωτήρες που θα το κινήσουν.
(δῆλον δ’ ἐπὶ τῶν μορίων·
(Ακριβώς ο ίδιος τρόπος λειτουργίας αυτής της αντίθετης κίνησης, γίνεται φανερός και στον τρόπο με τον οποίο βαδίζει ο άνθρωπος.
οἰκεία μὲν γάρ ἐστι κίνησις ποδῶν βάδισις,
Μας είναι πολύ γνώριμη η εικόνα του τρόπου με τον οποίο κινούνται τα πόδια μας όταν βαδίζουμε.
(Σχόλιο: Πράγματι, ένας άνθρωπος για να κινηθεί, πρέπει να χρησιμοποιήσει τα πόδια του, όπως ακριβώς το πλοίο πρέπει να χρησιμοποιήσει τους πλωτήρες του. Άρα τόσο το πλοίο, όσο και το ανθρώπινο σώμα, δεν μπορούν να κινηθούν χωρίς την επέμβαση κάποιας «εξωτερικής» δύναμης, που στην περίπτωση του πλοίου είναι οι πλωτήρες, στην περίπτωση του ανθρώπου είναι η ψυχή!)
αὕτη δὲ καὶ ἀνθρώπων·
Επομένως, για να καταφέρνουν να κινούνται οι άνθρωποι, πρέπει τα πόδια τους να συνδυάζουν συνεχώς αυτές οι δύο αντίθετες κινήσεις.
οὐχ ὑπάρχει δὲ τοῖς πλωτῆρσι τόδε)
Βεβαίως αυτό δεν σημαίνει ότι και οι πλωτήρες των πλοίων κινούνται απαραιτήτως κατά τον ίδιο τρόπο με τα πόδια των ανθρώπων.)
(Σχόλιο: Όταν ένας άνθρωπος βαδίζει, αυτό σημαίνει ότι επιθυμεί να κινηθεί προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση, όπως ακριβώς συμβαίνει και με το πλοίο. Στην περίπτωση του ανθρώπου, τα δύο πόδια του εκτελούν έναν συνδυασμό δύο αντίθετων κινήσεων, αφού προκειμένου να κατευθυνθεί προς τα μπροστά, θα πρέπει συγχρόνως το ένα πόδι να κινείται προς τα εμπρός, ενώ το αντίθετο πόδι προς τα πίσω. Στην περίπτωση του πλοίου, οι πλωτήρες του πρέπει να κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν που θέλουμε να το κατευθύνουμε. Δηλαδή για να κατευθυνθεί το πλοίο προς τα μπροστά, οι πλωτήρες του πρέπει να κάνουν την αντίθετη κίνηση, δηλαδή προς τα πίσω.)
-διχῶς δὴ λεγομένου τοῦ κινεῖσθαι νῦν ἐπισκοποῦμεν περὶ τῆς
-Θα πρέπει λοιπόν τώρα, να εξετάσουμε χωριστά αυτούς τους δύο τρόπους με τους οποίους διαπιστώσαμε ότι μπορεί να κινείται μια ψυχή.
ψυχῆς εἰ καθ’ αὑτὴν κινεῖται καὶ μετέχει κινήσεως.
Δηλαδή να εξετάσουμε τι συμβαίνει στην περίπτωση που η ψυχή κινεί η ίδια τον εαυτό της, και τι συμβαίνει στην περίπτωση που η ψυχή συμμετέχει στην κίνηση του σώματος.
[406a12] τεσσάρων δὲ κινήσεων οὐσῶν,
Βεβαίως, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η έννοια της κίνησης αναλύεται σε τέσσερις επί μέρους κινήσεις:
φορᾶς
Η κίνηση προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση με σταθερή ταχύτητα.
ἀλλοιώσεως
Η αλλαγή αυτής της κατεύθυνσης της κίνησης.
φθίσεως
Η μείωση της ταχύτητας της κίνησης.
αὐξήσεως,
Η αύξηση της ταχύτητας της κίνησης.
ἢ μίαν τούτων κινοῖτ’ ἂν ἢ πλείους ἢ πάσας.
Θα εξετάσουμε τώρα αν η ψυχή θα μπορούσε να λειτουργεί είτε με μία από αυτές τις κινήσεις, είτε με περισσότερες κινήσεις από αυτές, είτε και με όλες.
εἰ δὲ κινεῖται μὴ κατὰ συμβεβηκός,
Όπως επίσης και την περίπτωση που θα μπορούσε να κινείται και διαφορετικά, δηλαδή με κανέναν από αυτούς τους τέσσερις γνωστούς τρόπους κίνησης.
φύσει ἂν ὑπάρχοι κίνησις αὐτῇ·
Διότι ένα σώμα όπως η ψυχή, που διαθέτει δική της αυτόνομη κίνηση, θα μπορούσε να λειτουργεί και με άγνωστους τρόπους κίνησης.
εἰ δὲ τοῦτο, καὶ τόπος·
Βεβαίως, αν θα μπορούσε πράγματι να συμβαίνει κάτι τέτοιο, θα πρέπει επίσης να δεχτούμε ότι αυτές οι άγνωστες κινήσεις της ψυχής, θα πρέπει να συμβαίνουν μέσα σε κάποιον άγνωστο χώρο.
πᾶσαι γὰρ αἱ λεχθεῖσαι κινήσεις ἐν τόπῳ.
Διότι οι τέσσερις γνωστές μορφές κίνησης στις οποίες αναφερθήκαμε προηγουμένως, αφορούν υποχρεωτικά τον υλικό χώρο στον οποίο βρισκόμαστε.
(Σχόλιο: Θα πρέπει λοιπόν, καταρχήν να παρατηρήσουμε ότι ο Αριστοτέλης γνωρίζει άριστα τον τετραδιάστατο χωροχρόνο, στον οποίο αποδίδει ακριβώς τις ίδιες δυνατότητες κίνησης, όπως ακριβώς τον αντιλαμβάνεται και η σύγχρονη Φυσική. Δηλαδή, δέχεται ότι εκτός από τις τρεις διαστάσεις του χώρου, υπάρχει και η τέταρτη διάσταση του χρόνου, το «βέλος του χρόνου» και μπορεί επομένως να μιλάει για κίνηση μέσα στον χωροχρόνο.
Κατά δεύτερον, αναφέρεται υποθετικά σε μία άγνωστη δυνατότητα της ψυχής να κινηθεί διαφορετικά, η οποία σήμερα μας είναι τελείως άγνωστη. Αυτό σημαίνει ότι αναφέρεται υποχρεωτικά στην δυνατότητα της ψυχής να μπορεί να μεταβαίνει και σε άλλη διάσταση, γεγονός που προφανώς συμβαίνει όταν το σώμα μέσα στο οποίο ενσαρκώνει πεθάνει και η ψυχή «απελευθερωθεί» από αυτό. Είναι προφανές, ότι μόνο αν βρεθεί η ψυχή μας σε κάποια άλλη διάσταση, πέρα από τον τετραδιάστατο υλικό κόσμο που ζούμε, θα μπορούσε να ακολουθήσει κάποιου άλλου είδους κίνηση, που δεν μας είναι γνωστή.
Για παράδειγμα, μία τέτοια κίνηση που ενδεχομένως θα μπορούσε να αποκτήσει η ψυχή, από την στιγμή το υλικό σώμα που όπως είδαμε εμψυχώνει, φτάσει στο τέλος της ζωής του και πεθάνει, μετά την απελευθέρωσή της από τα δεσμά της ύλης, θα ήταν να μπορεί να αποκτά την δυνατότητα της μετακίνησης μπρος-πίσω στον χρόνο. Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι αυτή η υποθετική κίνηση στην οποία αναφέρεται, δεν είναι καθόλου άγνωστη στην Αριστοτελική Λογική, διότι ακριβώς επάνω σε αυτήν την δυνατότητα της μετακίνησης της ψυχής μας μέσα στον χρόνο, στηρίζεται η περίφημη θεωρία της λειτουργίας της «ανάμνησης» της ψυχής μας.
Δηλαδή της δυνατότητας εμφάνισης μιας «ολοκληρωμένης μνήμης» που διαθέτει η ψυχή μας, η οποία υπό προϋποθέσεις θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί. Η δυνατότητα της λειτουργίας της «ανάμνησης», σχετίζεται απολύτως με την εξελικτική πορεία που πρέπει να ακολουθήσουμε σαν άνθρωποι, διότι εκεί βρίσκονται αποθηκευμένες όλες οι γνώσεις που καταφέραμε να αποκτήσουμε μέχρι τώρα, μέσα από όλες τις προηγούμενες ενσαρκώσεις τις οποίες είχε η ψυχή μας!)
