Στον «Φαίδρο» του Πλάτωνα, αναπτύσσεται μία σειρά θεμάτων που αφορούν στις Ψυχικές μας καταστάσεις.
Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον θέμα, είναι το πώς έχει επηρεαστεί η εξελικτική πορεία της ανθρώπινης υπόστασης, από την εφεύρεση της γραφής και την υιοθέτηση της, σαν απαραίτητο στοιχείο της μόρφωσής μας και της γενικότερης εξέλιξης του πολιτισμού μας.
Ας δούμε χαρακτηριστικά τα όσα μας μεταφέρει ο Σωκράτης, στο 274d.
Σωκράτης:
ἤκουσα τοίνυν περὶ Ναύκρατιν τῆς Αἰγύπτου γενέσθαι τῶν ἐκεῖ παλαιῶν τινα θεῶν, οὗ καὶ τὸ ὄρνεον ἱερὸν ὃ δὴ καλοῦσιν Ἶβιν·
Άκουσα λοιπόν, ότι στην πόλη Ναύκρατη της Αιγύπτου, γεννήθηκε κάποιος από τους εκεί αρχαίους Θεούς, του οποίου ιερό σύμβολο θεωρείται το όρνεο που αποκαλούν Ίβιν.
αὐτῷ δὲ ὄνομα τῷ δαίμονι εἶναι Θεύθ.
Το όνομα δε αυτού του Θεού είναι Θευθ.
Πρόκειται για το αιγυπτιακό όνομα του «Ερμή του Τρισμέγιστου»
τοῦτον δὴ πρῶτον ἀριθμόν τε καὶ λογισμὸν εὑρεῖν καὶ [274d] γεωμετρίαν καὶ ἀστρονομίαν,
Αυτός λοιπόν ήταν ο πρώτος που εφεύρε τόσο τους αριθμούς και τις αριθμητικές πράξεις, όσο και την γεωμετρία και την αστρονομία,
ἔτι δὲ πεττείας τε καὶ κυβείας,
και επιπλέον τα παιχνίδια με πεσσούς και κύβους,
καὶ δὴ καὶ γράμματα.
Και αυτός μάλιστα εφεύρε και τα γράμματα (του αλφαβήτου)
βασιλέως δ᾽ αὖ τότε ὄντος Αἰγύπτου ὅλης Θαμοῦ περὶ τὴν μεγάλην πόλιν τοῦ ἄνω τόπου
Την εποχή εκείνη, βασιλιάς ολόκληρης της Αιγύπτου ήταν ο Θαμής, ο οποίος κατοικούσε στην μεγάλη πόλη του επάνω τόπου,
ἣν οἱ Ἕλληνες Αἰγυπτίας Θήβας καλοῦσι, καὶ τὸν θεὸν Ἄμμωνα,
την οποία οι Έλληνες αποκαλούν Αιγυπτιακές Θήβες, και τον Θεό της τον αποκαλούν Άμμωνα.
παρὰ τοῦτον ἐλθὼν ὁ Θεὺθ τὰς τέχνας ἐπέδειξεν,
Αυτόν τον Άμμωνα, επισκέφτηκε ο Θευθ και του εξέθεσε τα επιτεύγματά του,
καὶ ἔφη δεῖν διαδοθῆναι τοῖς ἄλλοις Αἰγυπτίοις·
και υποστήριξε ότι αυτά θα έπρεπε να διαδοθούν σε όλους του Αιγύπτιους.
ὁ δὲ ἤρετο ἥντινα ἑκάστη ἔχοι ὠφελίαν,
Ο βασιλιάς όμως, του ζήτησε να του εξηγήσει ποια είναι η ωφέλεια που παρέχει κάθε μία από αυτές τις εφευρέσεις,
διεξιόντος δέ, ὅτι καλῶς ἢ μὴ [274e] καλῶς δοκοῖ λέγειν,
και ενώ ο Θευθ ανέπτυσσε τις απόψεις του, ο βασιλιάς αναλόγως αν συμφωνούσε ή όχι με τα όσα άκουγε,
τὸ μὲν ἔψεγεν, τὸ δ᾽ ἐπῄνει.
άλλες μεν εφευρέσεις τις κατηγορούσε, ενώ άλλες τις επαινούσε.
πολλὰ μὲν δὴ περὶ ἑκάστης τῆς τέχνης ἐπ᾽ ἀμφότερα Θαμοῦν τῷ Θεὺθ λέγεται ἀποφήνασθαι, ἃ λόγος πολὺς ἂν εἴη διελθεῖν·
Αλλά θα χρειαζόμασταν πολλά λόγια για να εξετάσουμε όλα τα επιχειρήματα που αναπτύχθηκαν, υπέρ ή κατά κάθε τέχνης για τα οποία λέγεται ότι αποφάνθηκε ο βασιλιάς στον Θευθ.
ἐπειδὴ δὲ ἐπὶ τοῖς γράμμασιν ἦν, “τοῦτο δέ, ὦ βασιλεῦ, τὸ μάθημα,” ἔφη ὁ Θεύθ, “σοφωτέρους Αἰγυπτίους καὶ μνημονικωτέρους παρέξει·
Όταν όμως έφτασε στα γράμματα της γραφής είπε ο Θευθ: «Η γνώση αυτού του πράγματος αγαπητέ μου βασιλιά, θα κάνει τους Αιγύπτιους σοφότερους και μνημονικώτερους.
μνήμης τε γὰρ καὶ σοφίας φάρμακον ηὑρέθη.”
διότι βρέθηκε το φάρμακο της μνήμης και της σοφίας!
ὁ δ᾽ εἶπεν· “ὦ τεχνικώτατε Θεύθ, ἄλλος μὲν τεκεῖν δυνατὸς τὰ τέχνης,
Ο βασιλιάς όμως τότε του απάντησε: «Εφευρετικότατε Θευθ, άλλος μεν έχει την δύναμη να επινοεί την τέχνη,
ἄλλος δὲ κρῖναι τίν᾽ ἔχει μοῖραν βλάβης τε καὶ ὠφελίας τοῖς μέλλουσι χρῆσθαι·
και άλλος να κρίνει το κατά πόσο η τέχνη αυτή θα ωφελήσει ή θα βλάψει αυτούς που θα εφαρμόσουν την τέχνη αυτή».
καὶ νῦν [275a] σύ, πατὴρ ὢν γραμμάτων,
Και τώρα εσύ, επειδή είσαι ο εφευρέτης των γραμμάτων και διάκεισαι ευνοϊκά προς το έργο σου,
δι᾽ εὔνοιαν τοὐναντίον εἶπες ἢ δύναται.
διατύπωσες μία κρίση η οποία είναι αντίθετη προς την πραγματική του δυνατότητα.
τοῦτο γὰρ τῶν μαθόντων λήθην μὲν ἐν ψυχαῖς παρέξει μνήμης ἀμελετησίᾳ,
Διότι, αυτή η εφεύρεση θα παρέχει λησμοσύνη στις ψυχές εκείνων που θα την εφαρμόσουν, επειδή θα παραμεληθεί η εξάσκηση του μνημονικού τους,
ἅτε διὰ πίστιν γραφῆς ἔξωθεν ὑπ᾽ ἀλλοτρίων τύπων,
διότι χρησιμοποιώντας την γραφή, θα θυμούνται πλέον τα γεγονότα μέσω κάποιας ξένης εξωτερικής βοήθειας,
οὐκ ἔνδοθεν αὐτοὺς ὑφ᾽ αὑτῶν ἀναμιμνῃσκομένους·
και όχι μέσω της δικής τους εσωτερικής δύναμης.
οὔκουν μνήμης ἀλλὰ ὑπομνήσεως φάρμακον ηὗρες.
Αυτό που βρήκες λοιπόν δεν είναι το φάρμακο της μνήμης, αλλά της υπόμνησης.
σοφίας δὲ τοῖς μαθηταῖς δόξαν, οὐκ ἀλήθειαν πορίζεις·
Αυτό που παρέχεις επομένως στους μαθητές, είναι μία φανταστική σοφία και όχι αληθινή.
πολυήκοοι γάρ σοι γενόμενοι ἄνευ διδαχῆς πολυγνώμονες [275b] εἶναι δόξουσιν,
διότι με το σύστημά σου, θα μπορούν να διαβάζουν ό,τι θέλουν, χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια διδασκαλία και να φαντάζονται με αυτόν τον τρόπο ότι είναι πολυμαθείς,
ἀγνώμονες ὡς ἐπὶ τὸ πλῆθος ὄντες, καὶ χαλεποὶ συνεῖναι, δοξόσοφοι γεγονότες ἀντὶ σοφῶν.”
ενώ στην πραγματικότητα, θα είναι αμαθείς και ανυπόφοροι στην συμπεριφορά τους, διότι αντί να γίνουν σοφοί, θα έχουν γίνει δοκησίσοφοι!
